ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΜΑΝΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΜΑΝΤΙΚΗΣ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΟΣΜΟ

Το αίσθημα της προγνώσεως είναι ένα από τα πιο θαυμαστά ψυχικά φαινόμενα. Και εν πολλοίς ανεξήγητο. Ο άνθρωπος μάλιστα δεν έχει το μονοπώλιο. Ικανότητες προγνώσεως παρατηρούνται και στο ζωικό βασίλειο, οφείλεται δε στο ένστικτο και το ευαίσθητο νευρικό σύστημα των ζώων.

Η μαντική ήταν ευρύτατα διαδεδομένη στην αρχαία Ελλάδα και γενικότερα στον κόσμο της αρχαιότητας. Ο Σωκράτης πίστευε πως η μαντική μπορεί να γίνει κτήμα κάθε ανθρώπου μέσω της αυτογνωσίας. Για τους Στωικούς κάθε συμβάν συνδέεται με το σύνολο των γεγονότων, παρελθόντων, παρόντων και μελλόντων. Κατά τον Δημόκριτο οι ψυχές των προφητών και των τρελών έχουν διαφορετική σύνθεση από τις ψυχές των υπόλοιπων ανθρώπων.

Προκειμένου να επιτευχθεί η πρόγνωση είναι απαραίτητο η ψυχή να ελευθερωθεί από τους περιορισμούς του χώρου και του χρόνου. Γι’ αυτό και οι μαντικές ικανότητες αυξάνονται στο μέγιστο σε κατάσταση ύπνωσης ή έκστασης. Η επιστήμη προς το παρόν δεν μοιάζει ικανή να δώσει απαντήσεις στο φαινόμενο των μαντικών ικανοτήτων, διότι πρόκειται για μηχανισμό για τον οποίο δεν έχει τις απαραίτητες γνώσεις, ενώ και η απαξίωση του φαινομένου καθιστά αδύνατη την συλλογή γνώσεων γύρω από αυτό.

Η ετυμολογία της μαντικής και της μαντείας ανάγεται στο ρήμα μαίνεσθαι. Δηλαδή τα σχετικά φαινόμενα θεωρούνταν καταστάσεις ιερής μανίας, δηλαδή έκστασης, κάτι που σημαίνει την, έως ένα βαθμό, απώλεια του εγώ όσο διαρκούσε η κατάσταση αυτή. Στον αρχαίο κόσμο η μαντική συνδεόταν με κάποια θεότητα, που πρόσφερε την πληροφορία που λάμβανε ο μάντης, ο οποίος ήταν το διάμεσο μέσω του οποίου η θεότητα πληροφορούσε για το μέλλον. Υπήρχαν τεχνητοί τρόποι για να μεταβεί το πρόσωπο σε κατάσταση «διαμεσότητας». Ας θυμηθούμε τα φύλλα δάφνης της Πυθίας ως ένα μικρό παράδειγμα.

Κατά τον Πλούταρχο η πρόβλεψη του μέλλοντος είναι αποτέλεσμα συντονισμού της ψυχής του μάντη με τον κόσμο του υπερπέραν, ο οποίος φωτίζεται από τον Απόλλωνα – θεό του φωτός και του Ήλιου – οι "ακτίνες" του οποίου ξεδιαλύνουν το σκότος και τίποτα δεν είναι κρυφό από αυτόν. Η Κασσάνδρα, οι Σίβυλλες και οι Πυθίες θεωρούνταν « ‘εξ  ‘Απόλλωνος μαινόμεναι ».

Στο ασυνείδητο του ανθρώπινου όντος βρίσκονται όλες οι πληροφορίες για τα αίτια των γεγονότων του μέλλοντος του. Κατά τον ίδιο τρόπο στο συλλογικό ασυνείδητο βρίσκονται οι πληροφορίες για τα αίτια ευρύτερων γεγονότων που θα συμβούν στο μέλλον. Πρόκειται για μία εξίσωση. Όποιος έχει τις απαραίτητες συντεταγμένες μπορεί να τη λύσει. Δηλαδή να προβλέψει το μέλλον. Το ανθρώπινο ασυνείδητο ή το υποσυνείδητο μπορεί να εκτελέσει τις απαραίτητες πράξεις για τη λύση της εξίσωσης αυτόματα.

Για να έλθει σε επαφή με το υποσυνείδητο ο μάντης θα πρέπει να προκαλέσει μία κατάσταση μείωσης των αισθήσεων. Αυτό μπορεί να το προκαλέσει κάποιος τρίτος, όπως ένας υπνωτιστής, αλλά μπορεί ακόμα να το προκαλέσει και ο ίδιος ο μάντης στον εαυτό του. Είναι δυνατό μάλιστα, να πραγματοποιηθεί με φυσικό τρόπο, όπως κατά τη διάρκεια του ύπνου στα όνειρα ή σε ασφυκτικές και πιεστικές καταστάσεις. Επίσης υπάρχουν φυτά και βότανα που περιέχουν ουσίες φιλικές προς τη μαντική αφού προξενούν τη μείωση των αισθήσεων που απαιτείται για την επίτευξη της κατάστασης διαμεσότητας ή επαφής με τον κόσμο του ασυνειδήτου, ατομικού ή συλλογικού. Η Πυθία χρησιμοποιούσε ένα πόσιμο υγρό που ονομάστηκε Πύθιο, το οποίο ίσως περιείχε ουσία που εξαγόταν από τα φύλλα δάφνης.

Το ενεργειακό δυναμικό των γυναικών θεωρείται περισσότερο συμβατό με τις μαντικές ικανότητες. Γι’ αυτό τον λόγο στην αρχαιότητα υπήρχαν Πυθίες και Σίβυλλες, ενώ οι άντρες μάντεις ήταν κυρίως μεμονωμένες περιπτώσεις, αν και υπήρχαν εξαιρέσεις. Σε κάθε περίπτωση, οι μάντεις και μάντισσες, έπρεπε να υποστούν ειδική προετοιμασία εξαγνισμού ώστε να περιέλθουν σε κατάσταση κατά την οποία να μπορούν να μεταδώσουν την θεία θέληση.

Η μαντική πιθανότατα είναι εγγενής ικανότητα της ψυχής, κάτι που διαφαίνεται από προβλέψεις του κοντινού μέλλοντος στις οποίες επιδίδεται ο καθένας και οι οποίες έχουν την μορφή προαισθημάτων για γεγονότα που πρόκειται να συμβούν, όχι απαραίτητα κάποιας σημασίας. Συνήθως μάλιστα, πρόκειται για ασήμαντα γεγονότα, που προσπερνάμε, χωρίς καμία προσοχή στην πρόβλεψη που επιτεύχθηκε.

Η μαντεία αποτελεί έναν οραματισμό, που επιτυγχάνεται με την ενδοσκόπηση του νοητού κόσμου, στον οποίο υπάρχουν σαν σπέρμα τα μελλοντικά γεγονότα. Κατά τον Laplace: «Πρέπει να βλέπουμε την παρούσα κατάσταση του Σύμπαντος σαν αποτέλεσμα της προγενέστερης και αιτία αυτής που θα ακολουθήσει στο μέλλον. Μια διάνοια που σ’ ορισμένη στιγμή θα μπορούσε να γνωρίζει όλες τις δυνάμεις που κινούν την πλάση και τις θέσεις των όντων, θα ήταν σε θέση να γνωρίζει τόσο τις κινήσεις των πιο μεγάλων ουρανίων σωμάτων, όσο και των μικρών. Γι’ αυτή τη διάνοια τίποτε δεν θα ήταν αβέβαιο. Το μέλλον, όπως και το παρελθόν θα ήταν παρόν μπροστά της».

Αν επάγουμε τα ανωτέρω στον μικρόκοσμο, τότε η γνώση κάθε εσωτερικής διεργασίας της ψυχής και κάθε εξωτερικής πράξης, καθιστά δυνατή την πρόβλεψη με ακρίβεια της μελλοντικής συμπεριφοράς ενός συγκεκριμένου ατόμου. Το ανθρώπινο υποσυνείδητο είναι ο υπολογιστής στον οποίο θα τοποθετήσουμε τα εν λόγω δεδομένα και το αποτέλεσμα που θα προκύψει θα είναι η πρόρρηση των γεγονότων του μέλλοντος. Ο μάντης συνδέεται με την πηγή που παρέχει τις πληροφορίες αυτές, που είναι ο ίδιος ο νους του ατόμου για λογαριασμό του οποίου πραγματοποιείται η πρόβλεψη.

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν σε υψηλή εκτίμηση την τέχνη – επιστήμη της μαντικής, κάτι που φαίνεται από την σημασία που δινόταν στους χρησμούς των μαντείων. 

Τα σημαντικότερα  μαντεία της αρχαιότητας ήσαν 39 με πλέον γνωστό το Μαντείο των Δελφών και αμέσως μετά το Μαντείο της Δωδώνης.